Uitbreiding slachtofferrechten (deel 2)
Het is een feit dat de slachtofferrechten meer uitgebreid gaan worden. In 2020 en begin 2021 is er ingestemd met de nieuwe wet ‘Uitbreiding slachtofferrechten’ door de Tweede en Eerste kamer. De kern van dit wetsvoorstel luidt:
Kern van wetsvoorstel 1
Uitbreiding van het spreekrecht: meer mensen in de kring rondom een slachtoffer krijgen spreekrecht, denk aan stieffamilie. Slachtoffers of nabestaanden krijgen ook spreekrecht over bepaalde voorwaarden bij TBS. Denk aan een locatie- en contactverbod bij verlof. Het gaat om spreekrecht tijdens de TBS-verlengingszittingen. Waarom dit belangrijk is, heb ik in mijn vorige blog beschreven. De stieffamilie mag straks ook gebruik maken van het spreekrecht. Dat is nu nog niet zo. Hiermee wordt recht gedaan aan het feit dat steeds meer kinderen opgroeien in een samengesteld gezin. Verder spreekt het slachtoffer of nabestaande voortaan op een vast moment, voorafgaand aan het requisitoir van de officier van justitie. Dan kan de officier er nog rekening mee houden in het formuleren van de strafeis. Nu is dat heel verschillend.
Kern van wetsvoorstel 2
Een verschijningsplicht voor verdachten, om het slachtoffer of de nabestaande aan te horen bij het strafproces. Dit zorgt ervoor dat het slachtoffer of de nabestaande gebruik kan maken van het spreekrecht in het bijzijn van de verdachte. De verdachte moet het dan wel aanhoren. Hierdoor wordt de verdachte geconfronteerd met de impact die het misdrijf heeft op het slachtoffer of de nabestaande.
Kern van wetsvoorstel 3
Een betere afscherming van persoonlijke gegevens van slachtoffers in een strafdossier, om hun privacy te kunnen waarborgen. Dit is op verzoek van de Tweede Kamer toegevoegd aan het wetsvoorstel. Vaak gaat dit mis, maar wordt er niks meer aan gedaan. Vooral in o.a. stalkingszaken, -eergerelateerd- geweld, femicide zaken kan dit funest zijn voor de toekomst van een slachtoffer. Sommige slachtoffers moeten weer verhuizen omdat de verdachte via justitie achter het adres van het slachtoffer zijn gekomen. Ik probeer dan nog om via de officier van justitie of de advocaat van de verdachte het adres uit het procesdossier te laten halen. Maar daar wordt niet altijd aan meegewerkt. Het moet dus echt wettelijk geregeld worden.
Naleving huidige slachtofferrechten
Tot slot vind ik dat het nog schort aan naleving van de slachtofferrechten die er al zijn en dat deze wettelijk moeten worden vastgelegd. Ik merk namelijk vaak dat we op papier allerlei slachtofferrechten hebben, maar dat ze in de praktijk vaak niet worden nageleefd. Zie hieronder enkele voorbeelden:
- een slachtoffer wordt onvoldoende door het OM geïnformeerd
- een slachtoffer krijgt een dag van te voren pas het dossier en tenlastelegging
- een slachtoffer wordt te laat geïnformeerd dat een zitting niet doorgaat
- een slachtoffer mag de zitting niet in een andere zaal bijwonen omdat het niet tijdig is geregeld
- een slachtoffer krijgt geen informatie over vrijlating of verlof van een verdachte (of veroordeelde TBS’er)
- het adres van een slachtoffer belandt in processtukken terwijl verzocht is om anonimiteit (adres, BSN, telefoonnummer komt in handen van de verdachte)
De overheid (politie en OM, instellingen) maakt grove fouten waardoor er juist slachtoffers vallen, maar dit heeft nagenoeg geen gevolgen. Zo lijkt het OM wel onschendbaar. Een ander voorbeeld is de aanwezigheid van een slachtoffer in de rechtszaal. bij de ene rechtbank is er net als voor de verdachte ook voor het slachtoffer of nabestaande een plek voorin geregeld. Bij de andere rechtbank word je achteraf weg gezet in de zaal, alsof je niet belangrijk bent. Dat werkt erkenning van het slachtoffer tegen. Het gaat slachtoffers en nabestaanden meestal om erkenning en dat bereik je mijns inziens meer met de uitbreiding van slachtofferrechten.
Kortom, er moet wat mij betreft dan ook net zoveel aandacht zijn voor het naleven en formaliseren van de slachtofferrechten die er al zijn als voor de uitbreiding van slachtofferrechten.