Psychische mishandeling: is het strafbaar?

Wat is psychisch geweld?

Psychisch geweld is een vorm van mishandeling die geen fysieke sporen achterlaat, maar diep ingrijpt in de mentale en emotionele gezondheid van het slachtoffer. Er bestaat geen specifieke juridische definitie. Voorbeelden van psychisch geweld zijn:

• • Structurele intimidatie
  • Sociaal isoleren
  • Pesten
  • Beheersen en controleren van gedrag
  • Beperking van toegang tot financiële middelen, werk, onderwijs of zorg
  • Gaslighting: vorm van emotionele manipulatie, de waarheid wordt overtuigend verdraaid, de impact op het vertrouwen is groot

Deze vorm van mishandeling maakt een inbreuk op de geestelijke integriteit van een persoon en kan langdurige psychische schade veroorzaken.

Welke juridische mogelijkheden zijn er?

Burgerlijk recht: straat- en contactverbod

In het civiele recht kan een straat- of contactverbod worden opgelegd op basis van een onrechtmatige daad. Dit verbiedt een persoon om in de buurt van het slachtoffer te komen of contact op te nemen gedurende een bepaalde tijd.

Bestuursrecht: tijdelijk huisverbod

Wanneer er een ernstig en onmiddellijk gevaar dreigt voor de veiligheid van huisgenoten, kan een tijdelijk huisverbod worden opgelegd. Dit geldt niet alleen bij fysiek geweld, maar ook wanneer iemand psychische druk uitoefent. Het nadeel van deze maatregel is de beperkte duur: maximaal 10 dagen, met een mogelijke verlenging tot 28 dagen.

Biedt het Wetboek van Strafrecht (Sr) meer mogelijkheden?

Psychisch geweld is in Nederland als zodanig niet strafbaar. Er zijn echter enkele strafbepalingen die bepaalde vormen van psychisch geweld kunnen omvatten:

• Vrijheidsberoving (art. 282 Sr) Dit artikel ziet op lichamelijke vrijheidsberoving, zoals opsluiting of gijzeling. Psychische vrijheidsberoving valt hier niet onder.
• Bedreiging (art. 285 Sr) Bedreiging is strafbaar, maar alleen als het gaat om bedreiging met ernstige delicten zoals doodsbedreigingen, zware mishandeling of verkrachting. Dreigementen zoals “ik verlaat je” of “je zult je kinderen nooit meer zien” vallen hier niet onder.
• Belaging (stalking) (art. 285b Sr) Stalking is strafbaar, maar richt zich vooral op personen die zich niet in de privésfeer van een ander begeven. In veel gevallen van psychisch geweld is de dader echter onderdeel van de persoonlijke levenssfeer van het slachtoffer, waardoor dit artikel minder vaak van toepassing is.
• Strafbare dwang (art. 284 Sr) Dit artikel heeft een breed bereik en kan worden gebruikt bij gedragingen die iemand dwingen iets te doen, na te laten of te dulden. Vormen van psychisch geweld kunnen hieronder vallen.
• Mishandeling (art. 300 Sr) Mishandeling heeft betrekking op de fysieke integriteit van het slachtoffer. Volgens de wetsgeschiedenis en de Hoge Raad moet mishandeling een lichamelijk effect hebben. Sommige lagere rechtbanken hebben echter ook psychisch geweld bij kinderen als mishandeling aangemerkt. De Hoge Raad heeft zich hier nog niet over uitgelaten. 

Waarom moet psychische mishandeling apart strafbaar worden gesteld?

Een aparte strafbepaling voor psychisch geweld zou verschillende voordelen bieden:

• Normering en erkenning: Psychisch geweld wordt erkend als ernstig en schadelijk.
• Meer bewustwording bij politie en hulpverleners: Dit kan leiden tot betere training en aanpak.
• Meer aangifte bereidheid en juridische mogelijkheden voor slachtoffers: Slachtoffers kunnen zich veiliger voelen om stappen te ondernemen.
• Daders worden sneller verantwoordelijk gehouden: Dit kan als preventief middel werken en psychisch geweld vroegtijdig aanpakken.

Wat zijn de tegenargumenten?

Tegenstanders van een aparte strafbepaling stellen dat:

• Het strafrecht een ultimum remedium moet blijven en niet te veel uitgebreid moet worden.
• Er overlap is met bestaande strafbepalingen, zoals huisverboden en dwang.
• Bewijslast lastig is, vooral bij psychisch geweld zonder tastbare sporen.

Huidige ontwikkelingen in de politiek

De minister voor Rechtsbescherming zet momenteel niet in op een aparte strafbepaling voor psychisch geweld, maar richt zich op versterking van opsporingsmogelijkheden en hulpverlening. In andere landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Denemarken en Nieuw-Zeeland, is psychisch geweld wél apart strafbaar. Wetenschappers zijn bezig met een rechtsvergelijking. De discussie is in Nederland nog in volle gang.

Conclusie

In de praktijk zien we veel aantoonbaar psychisch geweld dat nu juridisch nergens onder valt. Hierdoor komen daders ermee weg en blijft hulpverlening achter. Bovendien blijkt psychisch geweld vaak een voorbode te zijn van ernstige situaties zoals femicide. Door psychisch geweld strafbaar te stellen, kunnen we escalatie voorkomen en slachtoffers beter beschermen. Het is daarom essentieel om aandacht voor dit onderwerp te blijven vragen, bewustwording te vergroten en te pleiten voor het apart strafbaar stellen van psychisch geweld.

📩 Heb je vragen of wil je juridisch advies? Neem contact op, we helpen je graag verder.