Worden slachtoffers voldoende beschermd door de overheid tegen verdachten of veroordeelden?

Veel ernstige zaken zoals verkrachting, seksueel misbruik en moord overheersen het nieuws en schokken de samenleving. Denk aan de zaken Anne Faber en de 9-jarige Gino. De verdachten in deze zaken Jos B., Michael P. en Donny M. hebben allemaal een verleden met ernstige zedenfeiten. De veroordeelde pedoseksueel Nelson M., die vast hoorde te zitten maar de kans kreeg om naar Mexico te ontsnappen en daar zijn praktijken voortzette. De stalkingszaak van de 16-jarige Hümeyra waarin zij uiteindelijk werd vermoord door Bekir E. De moorden op Peter R. de Vries en advocaat Derk van Wiersum. Heeft de overheid in al deze zaken voldoende en tijdig ingegrepen?

In dit soort heftige zaken hoop je:

• dat er gekeken wordt of de verdachte eerder daadwerkelijk behandeling heeft gehad, heeft afgemaakt en of deze heeft gewerkt? 
• dat de huidige behandelaars bekend zijn met het verleden van iemand;
• dat de politie en het OM de zaak goed kwalificeert en de ernst van de feiten voldoende serieus neemt;
• dat eerdere veroordelingen, een problematische jeugd, een zedenverleden zwaar meewegen in een onderzoek;
• dat de overheid voldoende alert is op signalen en meldingen, dat het niet goed gaat, de verdachte voorwaarden overtreedt en vervolgens de verdachte in de gaten houdt of maatregelen neemt (paspoort afnemen, behandeling verplichten);
•  dat er goed wordt gekeken of een verdachte/veroordeelde op zijn plaats zit en of de focus ligt op de risico’s in plaats van op  resocialisatie en vrijheden van de veroordeelde;
• dat er alles aan gedaan wordt om iemand te beveiligen en daar maatwerk in te leveren, vooral als dit op zijn verzoek is. 

De overheid faalt in veel zaken. Er moet daarom veel meer gekeken worden naar het handelen van de overheid en niet alleen naar het handelen van de verdachte. Heeft de overheid er alles aan gedaan om herhaling te voorkomen? Heeft zij gefaald, wat gaat er dan de volgende keer anders?

Falen overheid 

Er zijn inmiddels aardig wat zaken waar zwart op wit vaststaat dat de overheid heeft gefaald en slachtoffers onvoldoende zijn beschermd. Een aantal voorbeelden. 

De pijnlijke en heldere rapporten over overheidsfalen in de zaken van Anne Faber over Michael P. en in de zaak van Hümery over Bekir E. De politie is zelf ook in opspraak omdat zij onvoldoende optreden tegen racisme en discriminatie, terwijl zij een voorbeeldfunctie hebben. 

De zaak: Anne Faber

Anne Faber werd in 2017 verkracht en vermoord door Michael P. Uit het onderzoeksrapport van de Onderzoeksraad voor Veilgheid (OVV) blijkt dat de overheid ernstig heeft gefaald de samenleving te beschermen. De Dienst Justitiële Inrichtingen, de gevangenis in Vught en een psychiatrische kliniek zijn in deze zaak ernstig tekortgeschoten bij de behandeling van Michael P. 

Michael P. werd in 2011 al veroordeeld voor het verkrachten van twee minderjarige meisjes. Na een paar jaar gevangenis werd hij voor verdere behandeling overgeplaatst naar de kliniek in Den Dolder. In die tijd is nooit nagegaan hoe groot de kans was dat hij opnieuw in de fout zou gaan en ook niet of het toekennen van vrijheden een gevaar zou opleveren, stelt de OVV. Michael P. kon al na anderhalve maand in de kliniek elke dag zonder begeleiding naar het dorp Den Dolder. Ook is essentiële informatie over het zedenverleden van P. niet gedeeld met zijn behandelaars, omdat Michael P. dat niet wilde. Er is tijdens zijn detentieverloop veel te veel aandacht geweest voor resocialisatie en behandeling. Er was een grote blinde vlek voor de risico’s en de gevaren die ermee gepaard gaan. Wie weet was Anne Faber er nog geweest als de verdachte anders aangepakt was. 

De zaak: Hümeyra

Ook in de zaak Hümeyra heeft de de politie, het OM en andere instanties ernstig tekort geschoten in de bescherming van Hümeyra. Dat staat in een vernietigend rapport van onder meer de Inspectie Justitie en Veiligheid. Uit het rapport blijkt dat onvoldoende is samengewerkt tussen de politie, het Openbaar Ministerie, Veilig Thuis en het Veiligheidshuis, zij hebben ernstig tekortgeschoten in de aanpak van stalking. De politie, het OM en het toezicht van de reclassering zijn onvoldoende gericht geweest op het stoppen van de stalking van Bekir E. Ook werden de risico’s niet goed ingeschat, staat in het rapport. “De politie heeft niet gebruik gemaakt van de middelen die nodig waren. Hierdoor is niet naar voren gekomen dat het risico voor de veiligheid van Hümeyra zeer hoog was.” Hier speelde overigens ook dat de politie zich racistisch uitliet (betreffende whatsapp gesprekken met elkaar in een besloten groep) en waar de betreffende agenten niet zijn ontslagen. Was Hümeyra nog in leven als de aanpak anders was? Er zijn veel mensen die hiervan overtuigd zijn. 

De zaak: Gino

In de zaak van de 9-jarige Gino, is de verdachte Donny M. eerder veroordeeld voor een zedenfeit. In het vonnis van destijds staat dat de toen 17-jarige Donny M. volgens de rechtbank een “ernstig beschadigde jonge man” was “die dringend behoefte heeft aan behandeling”. Deskundigen concludeerden dat hij “niet zonder toezicht” kon en “nauwelijks iets” leerde van straffen. Bovendien stelden zijn pleegouders dat de tiener “eigenlijk niet” alleen gelaten kon worden.

Een psycholoog en psychiater stelden meerdere stoornissen bij hem vast en verklaarden hem verminderd toerekeningsvatbaar. De kans op herhaling werd echter als “matig” ingeschat. De rechtbank legde Donny M. uiteindelijk 139 dagen jeugddetentie op. Ook moest hij verplicht een behandeling in een GGZ-instelling ondergaan met een proeftijd van twee jaar. Hoe is die behandeling verlopen? Zijn alle signalen opgepakt? Had er door de overheid eerder moeten worden ingegrepen? Onderzoek moet dat duidelijk maken. 

De kinderrechters luiden namelijk in juni 2022 de noodklok. De uitvoering van het jeugdstrafrecht loopt vast. Zij stellen dat veroordeelde jongeren niet of pas veel te laat de hulp krijgen die zij opleggen. Soms is er na een jaar nog niets gedaan met het vonnis waarin het zeer noodzakelijk is dat een jongere behandeld moet worden. De kinderrechters vrezen dat de kans toeneemt op herhaling van zeer ernstige delicten waarvoor zij de jongeren hebben veroordeeld. Deze situatie is schadelijk voor de jongeren én de maatschappij. Ik denk met name aan de slachtoffers die deze veroordeelden weer kunnen maken. 

De zaak: Nelson M.

Sinds april 2021 is het roofdier Nelson M. gevlucht naar Mexico om daar zijn verboden pedopraktijken voort te zetten. Hij is veroordeeld voor zedenfeiten en mocht zijn strafzaak in Nederland in vrijheid afwachten. Hij overtrad de voorwaarden, moest weer in voorarrest en is toen gevlucht. Mexico staat bekend als paradijs voor pedoseksuele kindermisbruikers. Dus deze moeten zo snel mogelijk worden opgespoord en opgepakt. 

Justitie heeft echter veel te weinig gedaan, ze hadden hem zijn paspoort moeten afnemen en op een internationale opsporingslijst moeten zetten. ‘Free a Girl’ heeft een belangrijke rol in zijn arrestatie in juni 2022. Zij heeft de Mexicaanse autoriteiten ingelicht, toen hij begin dit jaar daar politiek asiel wilde aanvragen. De Nederlandse overheid heeft hier niets in gedaan. ‘Free a Girl’ is niet te spreken over de lakse houding van de Nederlandse overheid. Het OM deed volgens hen niets om te voorkomen dat Nelson M. zich opnieuw met zulke misdaden zou bezighouden. Al die tijd heeft hij in Mexico zijn gang kunnen gaan en nieuwe slachtoffers kunnen maken. Hij wilde voor zijn aanhouding zelfs een adolescent (jongere) kopen in Mexico, voor zijn pedoseksuele praktijken. Verder is er een extreem grote hoeveelheid kinderporno (4 terabyte!) bij hem aangetroffen. Ook in deze zaak heeft de overheid ernstig gefaald. 

Peter R. de Vries en Derk van Wiersum

Er wordt ook naar de overheid gekeken als het gaat om de aanslagen op de rechtsstaat. Hadden Peter R. de Vries en Derk van Wiersum nog geleefd indien zij fatsoenlijke en op maat gemaakte beveiliging hadden gekregen? Hoe zat het met die beveiliging? Beiden wilden wel, maar het OM vond het niet nodig. Heeft de overheid gefaald? Onderzoek moet dit uitwijzen.